Σπ. Σκιαδόπουλος: Η δεύτερη ευκαιρία που δεν ήρθε ποτέ.

Τα τελευταία χρόνια, η κυβέρνηση προβάλλει συνεχώς το αφήγημα ότι έχει δημιουργήσει ένα σύγχρονο και ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη ρύθμιση των ιδιωτικών χρεών. Εξωδικαστικός μηχανισμός, πτωχευτικός νόμος και «δεύτερη ευκαιρία» για φυσικά πρόσωπα παρουσιάζονται ως οι πυλώνες μιας κοινωνικά ευαίσθητης πολιτικής.

Η πραγματικότητα, όμως, παραμένει πιο περίπλοκη.

Ο εξωδικαστικός μηχανισμός –που στα λόγια υπόσχεται γρήγορη, αυτοματοποιημένη και ενιαία διαδικασία ρύθμισης οφειλών– καταλήγει συχνά σε μια διαδικασία που δεν δίνει λύση και ευνοεί κυρίως τους πιστωτές. Οι καθυστερήσεις στις απαντήσεις, η έλλειψη πραγματικής δεσμευτικότητας για τους servicers, η απουσία υποχρέωσης πρότασης ρεαλιστικού δοσολογίου και η εκ των προτέρων απόρριψη εκατοντάδων αιτήσεων, διαμορφώνουν μια διαδικασία που είναι εξαντλητική και πολλές φορές προσχηματική. Οι κυβερνητικές ανακοινώσεις κάνουν λόγο πως η συμμετοχή των funds στον μηχανισμό, είναι δήθεν υποχρεωτική. Στην πράξη, όμως, υπάρχουν τόσα νομικά «παραθυράκια» που καθιστούν την άρνησή τους όχι απλώς δυνατή, αλλά σχεδόν αυτονόητη. Με μια τυπική αιτιολόγηση περί «αδυναμίας βιώσιμης ρύθμισης», η πρόταση του δανειολήπτη απορρίπτεται χωρίς ουσιαστικό διάλογο.

Η αλήθεια είναι απλή: όταν όλες οι «λύσεις» εξαρτώνται από μια πλατφόρμα, από στεγνά νούμερα, και από τη συγκατάθεση των funds, τότε δεν μιλάμε για εξωδικαστικό συμβιβασμό. Μιλάμε για μια μονόπλευρη διαδικασία, με τον δανειολήπτη παγιδευμένο απέναντι σε οργανωμένα οικονομικά σχήματα.

Ακόμη πιο προβληματικός είναι ο νέος πτωχευτικός κώδικας, ο οποίος –αντί για «δεύτερη ευκαιρία»– ανοίγει τον δρόμο για μαζικές απώλειες κατοικιών. Η πτώχευση ενός φυσικού προσώπου σημαίνει την οριστική απώλεια περιουσίας, χωρίς εγγύηση ότι μετά από λίγα χρόνια ο οφειλέτης θα έχει πραγματικά «καθαρίσει». Ο κοινωνικός χαρακτήρας του παλαιού πλαισίου –όπως τον ενσάρκωνε ο νόμος για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά– έχει αντικατασταθεί από έναν μηχανισμό νομικής συντριβής.

Οι δανειολήπτες χρειάζονται πραγματική νομική προστασία και διαπραγματευτική ισχύ απέναντι στα funds και τις τράπεζες. Η επαναφορά του νόμου για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, με σύγχρονη και πιο αυστηρή δικαστική εποπτεία, μπορεί να προσφέρει ξανά μια ανθρώπινη και ρεαλιστική διέξοδο.

Επιπλέον, είναι αναγκαίο να θεσπιστεί υποχρέωση για τους πιστωτές – και ιδίως για τα funds και τους servicers – να καταθέτουν τουλάχιστον μία ελάχιστη, συγκεκριμένη, πλήρως αιτιολογημένη πρόταση ρύθμισης της οφειλής στον εξωδικαστικό. Η πρόταση αυτή πρέπει να περιλαμβάνει αναλυτικό πλάνο αποπληρωμής με δόσεις, επιτόκια, διάρκεια και ενδεχόμενες εκπτώσεις, ώστε ο οφειλέτης να έχει σαφή εικόνα και δυνατότητα ουσιαστικής αξιολόγησης. Δεν μπορεί να θεωρείται «συμμετοχή» η απλή τυπική απόρριψη χωρίς αριθμούς.

Χρειάζεται ένα εργαλείο ενεργητικής άμυνας, όπως αυτό που παρείχε παλαιότερα το άρθρο 998 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Σύμφωνα με εκείνη τη ρύθμιση, ο οφειλέτης που βρισκόταν αντιμέτωπος με πλειστηριασμό είχε τη δυνατότητα, μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, να διαθέσει ο ίδιος το ακίνητό του στην αγορά, διαπραγματευόμενος ελεύθερα την τιμή. Με τον τρόπο αυτό μπορούσε να αποτρέψει την εκποίηση σε εξευτελιστική τιμή και να διαφυλάξει τουλάχιστον μέρος της περιουσιακής του αξιοπρέπειας. Η επαναφορά αυτού του δικαιώματος θα έδινε μια έσχατη αλλά πραγματική δυνατότητα ελέγχου σε χιλιάδες ανθρώπους που σήμερα βλέπουν το ακίνητό τους να χάνεται χωρίς καν να μπορούν να διαπραγματευτούν.

Η κυβέρνηση οφείλει να αναγνωρίσει ότι τα ημίμετρα δεν αρκούν.